गणेश का पर्यायवाची शब्द । Ganesh Ka Paryayvachi Shabd in Hindi

इस पोस्ट में हम गणेश के पर्यायवाची शब्द (Ganesh Ka Paryayvachi Shabd in Hindi) के बारे में जानेंगे। अक्सर विभिन्न परीक्षाओं में पर्यायवाची शब्द से सम्बन्धित प्रश्न पूछे जाते हैं जैसे गणेश का पर्यायवाची शब्द क्या है।

प्राइमरी, मिडिल और हाई स्कूल के हिंदी के पाठ्यक्रम में पर्यायवाची शब्द के बारे में पूछा जाता है। इस पोस्ट में हम ऐसे ही एक महत्वपूर्ण शब्द गणेश के पर्यायवाची शब्द (Ganesh ka Paryayvachi Shabd in Hindi) के बारे में तथा पर्यायवाची शब्द की परिभाषा और प्रकार के बारे में जानने वाले हैं।

Ganesh Ka Paryayvachi Shabd
Ganesh Ka Paryayvachi Shabd in Hindi

पर्यायवाची शब्द की परिभाषा (Definition of Synonyms)

ऐसे शब्द जो अर्थ की दृष्टि से समान अर्थ रखते हैं, उन्हें पर्यायवाची शब्द कहते  हैं। वैसे तो हिंदी भाषा में सभी शब्दों का अपना स्वतंत्र अर्थ होता है, कोई भी शब्द किसी दुसरे शब्द का पूरी तरह से पर्यायवाची नहीं हो सकता है, फिर भी कुछ समानताओं को देखते हुए इन शब्दों को उनके स्थान पर उपयोग कर लिया जाता है। पर्यायवाची शब्द को अंग्रेजी “सिनोनिम्स (Synonyms)” कहते हैं।

पर्यायवाची शब्द के प्रकार (Types of Synonyms)

पर्यायवाची शब्द के प्रमुखत: दो प्रकार होते हैं–

  1. पूर्ण पर्यायवाची शब्द 
  2. अपूर्ण  पर्यायवाची शब्द 

पूर्ण पर्यायवाची शब्द :- ऐसे पर्यायवाची शब्द जिसका वाक्य में मूल शब्द के स्थान पर उपयोग के कारण वाक्य के अर्थ कोई परिवर्तन नहीं होता है, उसे पूर्ण पर्यायवाची शब्द कहते हैं।

अपूर्ण पर्यायवाची शब्द :- ऐसे पर्यायवाची शब्द जिसका वाक्य में मूल शब्द के स्थान पर उपयोग के कारण वाक्य के अर्थ में परिवर्तन आ जाता है, उसे अपूर्ण पर्यायवाची शब्द कहते हैं।

भगवान गणेश कौन हैं?

हिन्दू धर्म में बहुत सारे देवी देवताओं को माना जाता है और पूजा – अर्चना की जाती है। भगवान श्री गणेश भी हिन्दू धर्म के ही एक भगवान हैं। गणेश महादेव और माता पार्वती जी के सबसे छोटे पुत्र हैं। जिनका जन्म एक रहस्य की तरह है गणेश पुराण के अनुसार माना जाता है कि माता पार्वती ने अपने मैल से गणेश जी को जन्म दिया है। गणेश जी माता पार्वती की रक्षा में रहते थे।

माता पार्वती ने गणेश को आदेश दिया था कि कोई भी उनकी अनुमति के बिना महल में प्रवेश करने न पाए। महादेव जी के आने पर गणेश जी उन्हें पहचान नहीं पाते हैं और उन्हें अंदर जाने के लिए मना करते हैं। जिसके कारण महादेव जी क्रोधित हो जाते हैं। और आपस में बहस दौरान युद्ध छिड़ जाता है और महादेव जी गणेश का सर धड़ से अलग कर देते हैं ।

माता पार्वती को पता चलने पर वह दौड़ते हुए आती हैं और क्रोध से आग बबूला हो उठती हैं और अपने पुत्र गणेश की पुनर्जीवन की मांग करती है। तब भगवान विष्णु के कहने पर महादेवजी  गणेश को हाथी का सर  देकर जीवन दान देते हैं । इसलिए भगवान गणेश का सर हाथी का है। भगवान गणेश को प्रथम पूज्य माना जाता है ।किसी भी काम को शुरू करने से पहले गणेश जी पूजा की जाती है।

गणेश का पर्यायवाची शब्द (Ganesh ka Paryayvachi Shabd in Hindi)

  • विनायक
  • पार्वतीनंदन
  • रिद्धि सिद्धि दाता
  • गणपति
  • गौरीनंदन
  • लंबोदर
  • गजानन
  • गजबदन
  • वक्रतुंड
  • विघ्रनाशक
  • गणनायक
  • एकदंत
  • गणाधिपति
  • भवानीनन्दन
  • विघ्रराज
  • ढुंढिराज
  • अंबिकेय
  • आदिपूज्य
  • उमासुत
  • शंकरसुवन
  • विघ्नेश्वर
  • शूर्पकर्ण
  • महाकाय
  • विघ्नेश
  • मोदकदाता
  • गौरी पुत्र
  • सिद्धि-विनायक
  • सिद्धि दाता
  • गणपति महाराज
  • प्रथम पूज्य
  • मूषक धारी

गणेश का पर्यायवाची शब्द (Ganesh ka Paryayvachi Shabd in Hinglish)

  • Vinayak
  • Parvatinandan
  • Riddhi Siddhi Dataa
  • Ganpati
  • Gauri Nandan
  • Lambodar
  • Gajanan
  • Gajbadan
  • Vakrtunda
  • Vighnanashak
  • Gan Nayak
  • Ek Dant
  • Ganadhipati
  • Bhavani Nandan
  • Vighn Raj
  • Dhundi Raj
  • Ambikey
  • Aadipujya
  • Umasoot
  • Shankar Suvan
  • Vighneshwar
  • Shurpkarn
  • Mahaakaay
  • Vighnesh
  • Modakdataa
  • Gauri Putra
  • Siddhi Vinayak
  • Shiddhi Dataa
  • Ganpati Mahaaraj
  • Pratham Pujya
  • Mushak Dhari

संस्कृत में गणेश का पर्यायवाची शब्द (Ganesh ka Paryayvachi Shabd in Sanskrit)

  • विनायक:
  • पार्वतीनंदन:
  • सिद्धि दाता:
  • गणपति:
  • लंबोदर:
  • गजानन
  • एकदंत:
  • गणाधिपति:
  • गौरी पुत्र:

गणेश का पर्यायवाची शब्द कन्नड़ में (Synonyms of Ganesh in Kannada)

ವಿನಾಯಕ, ಪಾರ್ವತಿನಂದನ, ಋದ್ಧಿ ಸಿದ್ಧಿ ಕೊಡುವವ, ಗಣಪತಿ, ಗೌರಿನಂದನ, ಲಂಬೋದರ, ಗಜಾನನ, ಗಜಬದನ, ವಕ್ರತುಂಡ, ವಿಘ್ನಶಕ, ಕೌಂಟನಾಯಕ, ಏಕದಂತ, ಗಣಾಧಿಪತಿ, ಗೌರಿಯ ಮಗ, ಸಿದ್ಧಿ-ವಿನಾಯಕ, ಸಿದ್ಧಿ ಕೊಡುವವನು, ಭವನಾನಂದ, ವಿಘ್ರರಾಜ, ಧುಂಢಿರಾಜ್, ಅಂಬಿಕೆಯ, ಆದಿಪೂಜ್ಯ, ಶಂಕರನ ವಿಘ್ನ  ಸ್ವಾಮಿ. , ಮೋದಕದಾತ, ಗಣಪತಿ ಮಹಾರಾಜ, ಮೊದಲ ಪೂಜೆ, ಮೂಷಿಕ

गणेश का पर्यायवाची शब्द तेलुगु में (Ganesh Ka Paryayvachi Shabd in Telugu)

అంబికేయ, ఆదిపూజ్య విఘ్న విఘ్న విఘ్న,వినాయక, లంబోదర్, గజానన్, గజబదన్, వక్రతుండ, విఘ్రనాశక్, కౌంట్నాయక్, ఏకదంత, గణాధిపతి, భవనానందన్, విఘ్రరాజ్, ధుంధిరాజ్, పార్వతీనందన్, ఋద్ధి సిద్ధిని ప్రదాత, గణపతి, గౌరీనందన్, ఉమాసుత్వా , మోదక్దాత, గౌరీ కుమారుడు, సిద్ధి-వినాయక్, సిద్ధి ఇచ్చేవాడు, గణపతి మహారాజ్

गणेश का पर्यायवाची शब्द बेंगाली में (Synonyms of Ganesh in Bengali)

গৌরীনন্দন, , একদন্ত, গণধিপতি, ভবানানন্দন, বিঘ্ররাজ, ধুন্ধীরাজ, অম্বিকেয়, আদিপুজ্য, বিঘ্ননাশক, উমাস,লম্বোদর, গজানন, গজবদন, বক্রতুন্ডা, বিঘ্রানাশক, কাউন্টনায়ক, বিঘ্রানাশক, বিঘ্ননাশক। মোদকদাতা,বিনায়ক, পার্বতীনন্দন, ঋদ্ধি সিদ্ধিদাতা, গণপতি, গৌরীর পুত্র, সিদ্ধি-বিনায়ক, সিদ্ধিদাতা, গণপতি মহারাজ

गणेश का पर्यायवाची शब्द मलयालम में (Ganesh Ka Paryayvachi Shabd in Malayalam)

വിനായക,, മോദക്ദാത, ഗൗരിയുടെ പുത്രൻ, സിദ്ധി-വിനായക്, സിദ്ധി, പാർവതീനന്ദൻ, ഋദ്ധി സിദ്ധി ദാതാവ്, ഗണപതി, ഗൗരിനന്ദൻ, ലംബോദർ, ഗജാനൻ, ഗജബദൻ, വക്രതുണ്ഡ, വിഘ്രനാശക്, വിഘ്രരാജ്, ധുന്ധിരാജ്, അംബികേയ, ആദിപൂജ്യ, കൗണ്ട്നായക്, ഏകദന്ത, ഗണാധിപതി, ഭവാനന്ദൻ, ആദിപൂജ്യ, ആദിപൂജ്യ, ശങ്കരൻ വിഘ്ന വിഘ്ന, ഉമസുത്,  ദാതാവ്, ഗണപതി മഹാരാജ്, ആദ്യം പൂജിച്ചവൻ, മൂഷികൻ

गणेश का पर्यायवाची शब्द तमिल में (Synonyms of Ganesh in Tamil)

விநாயகா, பார்வதிநந்தன், ரித்தி சித்தியை வழங்குபவர், கணபதி,பாவானந்தன், விக்ரராஜ், துந்திராஜ், அம்பிகேய, ஆதிபூஜ்ய விக்ன, உமாசுத்னா, உமாசுத்னா, உமாசுத்னா , மோடக்தாதா, கௌரியின் மகன், சித்தி-விநாயக், கௌரிநந்தன், லம்போதர், கஜானன், கஜபதன், வக்ரதுண்ட, விக்ரநாஷக், கவுண்டநாயக், ஏகதந்த, கணாதிபதி, சித்தி கொடுப்பவர், கணபதி மகாராஜ்

गणेश का पर्यायवाची शब्द मराठी में (Ganesh Ka Paryayvachi Shabd in Marathi)

अंबिकेय, आदिपूज्य, विघ्नहर्ता, विघ्नहर्ता, विघ्नहर्ता, विनायक, पार्वतीनंदन, रिद्धीसिद्धीचा दाता, गणपती, गौरीनंदन, लंबोदर, गजानन, गजबदन, वक्रतुंडा, विघ्रनाशक, , गणाधिपती, मोदकदाता , गौरीचा मुलगा , सिद्धी-विनायक , सिद्धी देणारा, भवानानंदन, विघ्रराज, धुंधिराज,विघ्नहर्ता, विघ्नहर्ता, गणपती महाराज , प्रथम पूजा केली , उंदीर धारक, काउंटनायक, एकदंत

गणेश का पर्यायवाची शब्द गुजराती में (Synonyms of Ganesh in Gujarati)

મોદકદાતા , ગૌરીનો પુત્ર , સિદ્ધિ-વિનાયક , સિદ્ધિ આપનાર , વિનાયક, પાર્વતીનંદન, રિદ્ધિ સિદ્ધિના દાતા,ગણાધિપતિ, ભવાનનંદન, વિઘ્રરાજ, ગણપતિ, ગૌરીનંદન, લંબોદર, ગજાનન, ગજબદન, વક્રતુંડા, વિઘ્નાશક, કાઉન્ટનાયક, એકદંત,  ધુંધીરાજ, અંબિકેય, આદિપૂજ્ય, વિઘ્નસંગ્રહ, વિઘ્ન,  વિઘ્નો ,  ગણપતિ મહારાજ , પ્રથમ પૂજન કરેલ , ઉંદર ધારક

गणेश का पर्यायवाची शब्द पंजाबी में (Ganesh Ka Paryayvachi Shabd in Punjabi)

ਮੋਦਕਦਾਤਾ , ਗੌਰੀ ਦਾ ਪੁੱਤਰ , ਸਿੱਧੀ-ਵਿਨਾਇਕ , ਸਿੱਧੀ ਦਾਤਾ , ਵਿਨਾਇਕ, ਪਾਰਵਤੀਨੰਦਨ, ਰਿੱਧੀ ਸਿੱਧੀ ਦਾ ਦਾਤਾ, ਗਣਪਤੀ, ਗੌਰੀਨੰਦਨ, ਲੰਬੋਦਰ, ਗਜਾਨਨ, ਗਜਬਦਨ, ਵਕਰਤੁੰਡਾ, ਵਿਘ੍ਰਨਾਸ਼ਕ, ਕਾਉਂਟਨਾਇਕ, ਵਿਘ੍ਰਨਾਸ਼ਕ, ਵਿਘ੍ਰਨਾਸ਼ਕ ,  ਗਣਪਤੀ ਮਹਾਰਾਜ , ਪਹਿਲਾਂ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ , ਚੂਹਾ ਧਾਰਕ,ਏਕਦੰਤ, ਗਣਧਿਪਤੀ, ਭਵਨਾਨੰਦਨ, ਵਿਘ੍ਰਰਾਜ, ਧੁੰਧੀਰਾਜ, ਅੰਬੀਕੇਯ, ਆਦਿਪੂਜਿਆ, ਵਿਘ੍ਰਨਾਸ਼ਨਾਘ, ਵਿਘ੍ਰਨਾਸ਼ਕ

गणेश शब्द का वाक्य में प्रयोग करना

  • भगवान गणेश – शिव और पार्वती के दूसरे पुत्र हैं।
  • गजानन की छोटी-छोटी आंखे हर छोटी से छोटी चीज को देख लेती है।
  • बप्पा के दो दांत हैं, एक खंडित और दूसरा अखंडित।
  • भगवान गणेश हिंदू धर्म में बहुत महत्वपूर्ण स्थान रखते हैं।
  • ज्योतिष्शास्त्र के अनुसार गणेशजी को केतु के रूप में जाना जाता है।
  • गणेश जी की पूजा करने से केवल सिद्धियाँ प्राप्त होती है।

गणेश जी के बारे में कुछ जानकारी

  • भगवान गणेश देवो के देव भगवान शिव और माता पार्वती के सबसे छोटे पुत्र हैं।
  • रिद्धि-सिद्धि भगवान गणेश की पत्नियों के नाम हैं।
  • शिवमानस पूजा में श्री गणेश को प्रणव (ॐ) कहा गया है।
  • गणेश को जन्म न देते हुए माता पार्वती ने उनके शरीर की रचना की।
  • महादेव के द्वारा गणेश जी को प्रथम पूज्य होने का वरदान मिला।

गणेश जी पूर्व जन्म में कौन थे?

गणेश पुराण के अनुसार भगवान गणेश का चूहा पूर्व जन्म में एक गंधर्व था जिसका नाम क्रोंच था।

गणेश जी का जन्म कब और कैसे हुआ?

पुराणों में उनके जन्म के संबंध में कहा गया है माता ने अपनी सखी जया और विजया के कहने पर एक गण की उत्पति अपने मैल से की थी।

गणेश जी का सर हाथी का क्यूँ है ?

श्राप के फलस्वरूप भगवान श्री गणेश के मस्तक कटने की घटना हुई और तब महादेव ने माता पार्वती के कहने पर गणेश जी को हाथी का सिर देकर पुन: जीवित किया।

गणेश जी की बहनों का नाम क्या है ?

गणेशजी की बहनों का नाम अशोक सुंदरी, ज्योति (मां ज्वालामुखी) और मनसादेवी है।

इस पोस्ट में हमने गणेश के पर्यायवाची शब्द (Ganesh ka Paryayvachi Shabd in Hindi) के बारे में जाना। विभिन्न परीक्षाओं की प्रकृति को देखते हुए , आजकल पर्यायवाची शब्द एक महत्वपूर्ण विषय बन गया है। इस ओर परीक्षार्थियों को अवश्य ध्यान देना चाहिए ।

आशा करता हूँ कि गणेश के पर्यायवाची शब्द (Ganesh ka Paryayvachi Shabd in Hindi) का यह पोस्ट आपको लिए लाभकारी सिद्ध होगा, अगर आपको यह पोस्ट पसंद आये तो इस पोस्ट को शेयर जरुर करें। अपने सुझाव कमेंट बॉक्स में जरुर लिखें। धन्यवाद!! 

इन्हें भी जरुर पढ़े –